ریاضی پیش دبستان: مهارت درک آنی کمیت ها
در یکی از فیلم ها به مهارتهای پایه ریاضی کودکان مثل طبقه بندی کردن، ردیف کردن، تناظر یک به یک اشاره کردیم و گفتیم که برای اینکه کودکان مفهوم واقعی عدد رو درک کنند باید ابتدا سه مهارت تناظر یک به یک، طبقه بندی کردن و ردیف کردن رو یاد بگیرن. در این فیلم میخوام به یکی دیگه از مهارتهای پایه ریاضی کودکان پیش دبستان اشاره کنم به نام درک آنی کمیت ها یا برآورد آنی. براورد آنی یا Subitizing یعنی درک و حدس سریع و صحیح تعداد اشیا بدون شمردن آنها. یعنی با نگاه کردن حداکثر سه ثانیه بتونه تعداد اشیاه رو در تصویر حدس بزنه
متن فیلم درک آنی کمیت ها در کودکان
منظور از درک آنی کمیت ها یعنی حدس زدن درست تعداد کمتر از سه ثانیه. بهترین مثال، پرتاب کردن تاس هستش. برای مثال در بازی منچ بلافاصله و خیلی سریع میتونید تعداد نقطه های آن را تشخیص دهید. به این مهارت Subitizing کردن گفته میشه که ترجمه دقیقی از اون به فارسی نشده. و در منابع علمی فارسی هم ازش صحبت نشده
مثال ساده اش برای کودکان خردسال اینکه مثلا به کودک ۴ ساله با دست به عدد سه اشاره می کنید و حداکثر تا سه ثانیه دست خودتنو نگه میدارید و ازش میپرسید چندتا بود؟
پژوهش های نشون داده Subitizing یا درک آنی کمیت ها یکی از مهارت های است که تمرین اون نقش مهمی در درک مفهوم واقعی عدد داشته باشه. یکی از دلایلش هم اینکه کودکان بواسطه تمرین Subitizing ، علاوه بر شمارش اعداد، مهارت طبقه بندی کردن رو که خودش پیش نیاز درک مفهوم عدد هستش رو یاد میگیرن. حتی جمع و تفریق رو به کودکان یاد میده. حال چطوری؟ در ادامه توضیح میدم که چطور این مهارت با یادگیری عدد در کودکان کمک میکنه و با چطور و با چه فعالیت هایی میتونیم این مهارت رو با کودکان کار کنیم.
دو نوع Subitizing یا درک آنی کمیت:
دو نوع Subitizing یا درک آنی کمیت وجود داره. یکی ادارکی و دیگری مفهومی
۱- نوع اول درک آنی کمیت ها، درک آنی ادراکی هستش یعنی تشخیص آنی و درست تعداد یک گروه از اشیا. برای مثال تصویری از یک کارت با تعدادی نقطه به کودک نشون بدید. بعد از حداکثر ۳ ثانیه اون تصویر رو برگردونید از کودک بپرسید چندتا نقطه در این تصویر بود؟. معمولا کودکان سه تا شش سال بسته به سن اونا میتونن تا حداکثر چهارتا نقطه یا شی رو به خاطر بسپارن. اما اکثر کودکان معمولا تعداد بیشتر از سه تا رو نمیتونن درست بگن. بزرگاسالان هم بیشتر از ۵ یا ۶ تا رو نمیتونن پاسخ صحیح بدن. پس تعداد اشیاه یا نقطه هایی که در کارت شما هستش بیشتر از سه تا تریحا نباشه. برای شروع از دو نقطه شروع کنید و به تدریج فعالیت رو سخت تر کنید
سه تا نکته دیگه برای این فعالیت وجود داره:
اول اینکه از الگوهای متفاوت استفاده کنید. مثلا در تصویر اول شما سه تا نقطه به شکل مثلث باشن، در تصویر دوم به صورت خطی در تصویر سوم به شکل مورب اما از الگوهای پیچیده استفاده نکنید یعنی تصویر شما یک نظمی داشته باشه، به صورت مثلا مثل یا دایره باشه یا به صورت خطی باشه. پراکنده بودن و نداشتن نظم کار رو برای بچه ها سخت میکنه
دوم اینکه از کارت هایی که تصاویر متفاوتی دارن استفاده کنید مثلا یکیش سه تا نقطه هستش یکیش سه تا ستاره یکیش سه تا سیب و به همین شکل
سوم اینکه میتونید به جای عکس از اشیای واقعی استفاده کنید مثلا سه تا مداد رنگی
این تمرین و فعالیت به کودک کمک میکنه به پایداری عدد پی ببره یعنی میفهمه سه همیشه سه هستش حالا اون چیزی که میشماریم هرچیزی باشه با هر شکلی باشه فرقی نداره. کودکان یاد میگیرن علیرغم تغییر در ظاهر یک شکل ، کمیت یا تعداد اون تغییر نمیکنه
تناظر یک به یک رو هم به کودک یاد میده یعنی به ازای هر نقطه یک عدد بهش تعلق میگیره.
۲- نوع دوم و پیچیده تر Subitizing یا درک آنی کمیت، درک آنی مفهومی هستش یعنی شناسایی آنی و درست تعداد گروه ها یا طبقه ها درون یک مجموعه بزرگتر و جمع بستن گروه ها با یکدیگر. به مدت سه ثانیه به تصویر زیر نگاه کنید
چند عدد مربع در شکل بود؟ درسته ۷ عدد. مطمئنا شما برای اینکه بتونید سریع تعداد مربع هارو بگید یک به یک مربع هارو نشمردید بلکه ابتدا نگاه کردید تا ببینید چند گروه مربع وجود داره بعد از طریق درک آنی ادراکی، تعداد هر کدوم رو شمردید و در مرحله آخر از طریق درک انی مفهومی اونارو با هم جمع زدید. بچه ها هم به این شکل عمل می کنند.
این تمرین همانطور که مشخص هستش، مهارت طبقه بندی کردن سلسله مراتبی رو به دقت به کودکان یاد میده، مهارتی که در درک مفهوم واقعی عدد خیلی مهم هستش یعنی یاد میده عدد دو یا عدد سه داخل عدد پنج قرار میگیرن.
حتی مفهوم جمع و تفریق رو به کودکان یاد میده اینکه ۲ به علاوه دو تا میشه چهارتا
این دو شیوه ای که برای درک آنی کیمت ها مثال زدم برای کودکان پیش از دبستان یعنی تا نهایتا ۶ سال هستش. این مفهوم برای ریاضی کودکان دبستانی هم کاربرد داره.
ترجمه، گردآوری و تنظیم: دکتر سید امیر قاسم تبار
نظرات