آموزش علوم در پیش دبستان شامل سه بخش اصلی است
محتوا در آموزش علوم برای کودکان پیش دبستان چیزهایی بیشتر از واقعیت های منفرد علمی مانند مراحل زندگی یک پروانه است. واقعیت های علمی مهم هستند، اما اینکه چگونه این واقعیت ها در کنار هم می توانند اندیشه های هدفمندی را نشان دهند، اهمیت بیشتری دارند. برای مثال، یادگیری مراحل رشد و به وجود آمدن یک پروانه باید منجر به ایده بزرگتر، یعنی اینکه تمام موجودات زنده در یک سری از مراحل به نام “چرخه زندگی” رشد می کنند، شود.
کودکان پیش دبستانی علوم را با کاوش در دنیای اطراف خود یاد می گیرند. هنگامی که محیطی با مواد و وسائل متنوعی برای کودکان فراهم می کنید، آنها با به کار بردن و آزمایش، به چگونگی عملکرد آن وسائل پی می برند. کودکان این مواد و وسائل را می آزمایند و با آنها دست ورزی می کنند. کودکان کنجکاو هستند و پرسش هایی مطرح می کنند. هنگامی که کودکان به دنبال پاسخ به پرسش های خود هستند، یاد می گیرند که از محیط اطراف خود لذت ببرند و برای آن ها ارزش قائل شوند. این فعالیت ها برای کودکان علوم نامیده می شود. آموزش علوم در پیش دبستان شامل سه بخش یا سه مؤلفه اصلی است که در ادامه به آن می پردازیم.
مولفه های آموزش علوم در پیش دبستان
برای اینکه تعیین کنید کودکان چه مفاهیمی را باید بیاموزند، به علایق علمی کودکان و آنچه هر روز می بینند و انجام می دهند توجه کنید. آموزش علوم در پیش دبستان شامل سه مؤلفه است:
دانش فیزیک؛
علوم زیستی؛
زیست و محیط زیست.
مولفه اول آموزش علوم در پیش دبستان: دانش فیزیک
دانش فیزیک درباره خواص فیزیکی مواد و اشیاست. کودکان از طریق کاوش مواد درباره وزن، شکل، اندازه، رنگ و حرارت مطالبی یاد می گیرند. آنها کاوش می کنند که چگونه چیزها حرکت می کنند و تغییر می کنند. هنگامی که کودکان برای ماشین اسباب بازی خود یک سرازیری درست می کنند، داخل یک زیبانما را نگاه می کنند یا با یک قطعه مغناطیس جسمی را از زمین بلند می کنند، در حال یادگیری خواص فیزیکی اشیاء هستند. تفکر در مورد پرسش های زیر به کودکان کمک می کند تا دانش فیزیک را بیاموزند:
این شبیه چیست؟ بزرگ یا کوچک، راه راه یا خالدار؟ روشن یا مات است؟
این چه بویی می دهد؟ خوش بوست یا بوی سوخته می دهد؟
این چه مزه ای می دهد؟ شیرین، شور، تلخ یا بی مزه است؟
این چه صدایی می دهد؟ بلند یا کوتاه، تند یا آهسته؟
این چه حسی می دهد؟ چسبناک، نرم، سفت یا تیز است یا دست تورا قلقلک می دهد؟
چه کاری انجام دهیم که این حرکت کند؟ می توانیم آن را بغلتانیم، بچرخانیم، فوتش کنیم، تابش بدهیم یا آن را فشار دهیم؟
چه کاری انجام دهیم تا این تغییر کند؟ آن را به هم بزنیم، بریزیم، خرد کنیم یا تکان دهیم؟
لازم نیست آزمایش های ویژه ای برای کودکان تدارک ببینید. در تمام بخش های رغبت می توانید برای یادگیری علم فیزیک فرصت هایی را خلق کنید.
نشانه های درک کودکان از علوم فیزیک به عنوان یکی از مولفه های آموزش علوم:
هنگامی که با کودکان صحبت می کنید، آنها درک خود را از علم فیزیک را زمانی می توانند نشان دهند که:
برای بلند کردن اشیاء فلزی که لای شن های روی میز است از یک مغناطیس استفاده کنند.
در بخش مکعب ها، برای این که ماشین شان سریع تر حرکت کند یک سرازیر (رمپ) بسازند.
بگویید: «نگاه کن، رنگ آبی من با رنگ زرد مخلوط شد و تبدیل به رنگ سبز شد.»
مولفه دوم آموزش علوم در پیش دبستان: علوم زیستی
مرلفه علوم زیستی در آموزش علوم، درباره موجودات زنده است. وقتی از کودکان می خواهید در کلاس از گیاهان و جانوران مواظبت کنند، زیست شناسی درس می دهید. تدبیرهای کلیدی آموزش، از کاوش در محیط زیست مکان زندگی کودک پدیدار می شود. بنابراین کودکان پیش از دبستان در کنار دریا خزر ممکن است درباره انواع ماهی ها و شالیزارها کاوش کنند، درحالی که کودکان کنار کویر ممکن است درباره خصوصیات شتر کاوش کنند یا در منطقه جنوب گیاه نیشکر را بررسی کنند. صرف نظر از اینکه کودکان چه موضوع هایی را مطالعه می کنند، در هنگام برنامه ریزی درباره تجربه های یادگیری در آموزش علوم، می توانید این مفاهیم را در نظر داشته باشید:
موجودات زنده چگونه غذا به دست می آورند؟
ویژگی گیاهان و جانوران کدام اند؟
گیاهان و جانوران برای رشد به چه چیزهایی نیاز دارند؟
گیاهان و جانوران از چه نظر به یکدیگر وابسته اند؟
زمانی که موجودات زنده رشد می کنند، چگونه تغییر می کنند؟
چه جانورانی تخم می گذارند؟
چه گیاهان و جانورانی در همسایگی ما زندگی می کنند؟
علوم زیستی همچنین شامل شناخت بدن و چگونگی سالم نگهداشتن آن نیز می شود. این موضوع ها نیز می تواند با کاوش در مورد مفاهیم زیر، آموزش داده می شود:
بدن شما چگونه رشد و تغییر می کند؟
چگونه از حس های خود برای کشف چیزها استفاده می کنید؟
چرا به غذاهای مختلف نیاز دارید؟
چگونه ایمن و سالم می مانید؟
نشانه های درک کودکان از علوم زیستی به عنوان یکی از مولفه های آموزش علوم:
وقتی شرح می دهند: «خرگوش من تمام روز را خوابه، تو فکرم که آیا شب ها بیدار می مونه؟»
بعد از مشاهده افتادن برگ یک گیاه در گلدان، آن را آب دهند.
توجه به اینکه بعد از دویدن در حیاط ضربان قلبش سریع تر می شود.
مولفه سوم آموزش علوم در پیش دبستان: زمین و محیط زیست
این مولفه از آموزش علوم ، درباره طبیعت است. در پیش دبستان، موضوع زمین و محیط زیست درباره محیط های طبیعی (دریاچه، جنگل، رودخانه و…) است که کودک می تواند به طور مستقیم تجربه کند. هدف از طرح این موضوع در آموزش علوم برای کودکان این است که این پدیده ها یا محیط های طبیعی را بشناسند، مفاهیم کلیدی آن را یاد بگیرند و به محیط طبیعی احترام بگذارند. فکر کنید چگونه می توانید چنین سوال هایی را در فعالیت های روزمره مورد توجه قرار دهید:
محیط زندگی ما چگونه است؟ دارای رودخانه است یا چمن زار یا شنی است یا زمین سنگی دارد؟ دریاچه ای دارد؟ برکه یا آبگیری دارد، کوهستان، دشت، رودخانه یا مزارعی دارد؟ اینها شبیه چیست؟
چه می توانیم در آسمان ببینیم؟ چیزهایی که در آسمان هستند، چگونه بر زندگی اطراف ما تاثیر می گذارند؟
اینجا هوا چگونه است؟ این هوا روی شما چه تاثیری دارد؟
چگونه می توانی از دنیای اطراف خود مواظبت کنی؟
نشانه های درک کودکان از زمین و محیط زیست به عنوان یکی از مولفه های آموزش علوم:
سایه بازی کنند.
درباره کارهایی که در فلان روز و شب انجام می دهند، صحبت کنند.
هنگام درست کردن گل و لای با اضافه کردن آب، کثیف کاری کنند.
در قسمتی از حیاط با آب طرحی بکشند و دقت کنند که این عکس به زودی محو می شود.
ارتباط محتوای آموزش علوم با فرایندهای یاددهی و یادگیری
محتوایی که در اینجا برای آموزش علوم به کودکان پیش دبستان ارائه شده است، با علاقه کودکان به دنیای اطرافشان هماهنگ است. نمودار زیر نشان می دهد چگونه محتوای آموزش علوم را با فرایندهای یاددهی و یادگیری مرتبط کنیم. ستون (ازسمت راست) نشان دهنده محتوای آموزش علوم در پیش دبستان است. ستون دوم برخی از راه هایی را نشان می دهد که مربیان می توانند این محتوا را به شکلی موثر تدریس کنند. ستون آخر رفتارهای مورد انتظار است شما می توانید ضمن کار کودکان درباره محتوای علوم مشاهده کنید.
| محتوای علوم | آنچه مربیان می توانند انجام دهند. | رفتار مورد انتظار از کودکان |
| دانش فیزیک (کاوش درباره ویژگی های جهان به وسیله مشاهده و دست ورزی اشیاء و مواد معمولی در محیط زیست کودک.) | برای تشوق کودکان به کاوش لوازم علوم مانند قطعات ذره بین ها، ترازوها، قرقره های بالابر وآینه ها را در دسترس قرار دهید.
برای کندوکاو بیشتر کودکان، سوال های باز مطرح کنید: «تعجب می کنم که این قایق بزرگ اسباب بازی روی آب می ماند ولی یک سکه در آب فرو می رود.» تغییرات فیزیکی را که روی می دهد را شرح دهید: «وقتی رنگ آبی است با رنگ زرد مخلوط شد، رنگ سبز درست شد.» وسایل کوچک قدیمی منزل یا اسباب بازی های شکسته را روی میز کناردستی قرار دهید تا به کودکان کمک کنید یاد بگیرند وسایل چگونه کار می کنند. |
اشیاء و حوادث را با کنجکاوی مشاهده کند.
در جست و جوی علت و معلول باشد. از دانش یا تجربه خود در موارد جدید استفاده کند.
اشیاء را طبقه بندی کند. اشیاء را مقایسه کند. اشیاء را با نظم خاصی مرتب کند. الگوها (نظم و یا طرح هایی که در اشیاء یا پدیده ها وجود دارد) را بشناسد و بتواند آن را تکرار کند. |
|
علوم زیستی (زیست شناسی) کاوش در مورد موجودات زنده، چرخه زندگی آنها و زیستگاه های آنها) |
موجودات زنده مانند گیاهان و بچه جانوران را، برای مطالعه در کلاس داشته باشید. هنگام مطالعه خانه موجودات زنده، در مورد انواع خانه حیوانات مانند لانه پرندگان، کندوها و تپه لانه مورچه ها با کودکان صحبت کنند. چرخه زندگی جانورانی مانند پروانه یا قورباغه را مشاهده و درباره آن بحث کنند. هر روز درباره بدن انسان و نگهداری آن با کودکان صحبت کنند: «حس می کنی وقتی می دوی ضربان قلبت تندتر می زند.» «این هویج هایی که می خوری برات خیلی خوب است.»
|
به محیط کلاس و وسایل موجود در آن و نگهداری از آنها توجه کند.
حقوق دیگران را ادا کند و به آن احترام بگذارد.
اشیاء و حوادث را با کنجکاوی مشاهده کند.
در جست وجو علت و معلول باشد.
از دانش یا تجربه خود در موارد جدید استفاده کند.
آگاهی خود را از زمان و ترتیب حوادث نشان دهد. |
|
زمین و محیط زیست (کاوش در مورد ویژگی های دنیای اطراف خود، توجه و پیش بینی آنها به تغییرات محیط.) |
بحثی را رهبری کنید در این مورد که چه کارهایی را ما در خلال روز و چه کارهایی را در خلال شب انجام می دهیم. با آب در حیاط نقاشی کنید و درباره اینکه چرا ناپدید می شود بحث کنید. وقتی، به علت تغییر فصل، تغییراتی در محیط به وجود می آید در مورد فصل ها صحبت کنید. «می تونم بگم که پاییز اینجاست. رنگ برگ ها، قرمز، زرد، نارنجی و قهوه ای شده است.» وقتی برای رفتن به محوطه باز آماده می شوید، در مورد هوای هر روز صحبت کنید: «امیرحسین، می توانی ببینی امروز بیرون هوا چگونه است؟ لازم است ژاکت بپوشیم؟ |
به محیط کلاس و وسایل موجود در آن و نگهداری از آن توجه کند.
در جستجو علت و معلول باشد.
از دانش یا تجربه خود در موارد جدید استفاده کند.
اشیاء را طبقه بندی کند.
اشیاء را مقایسه کند و با هم بسنجد.
آگاهی خود از زمان و ترتیب حوادث را نشان دهد.
از مکان اشیاء در فضا (بالا، پایین،… آگاه باشد. |
نظرات
نرگس
سلام خداقوت لطفا منبع این مطالب را درج کنید.
دکتر سید امیر قاسم تبار متخصص آموزش به کودکان
سلام. لطفا به خود سایت استناد کنید.