تشویق کردن کودکان: چقدر چگونه و تا چه اندازه کودکان را تشویق کنیم؟

تشویق یکی از ارکان اصلی تربیت است ولی تشویق بیش از حد می تواند موجب مشکلاتی شود. به کار بردن تشویق برای کاری که فرزندتان انجام داده است مهم است ولی استفاده از آن برای هر کاری که کودکتان می کند آن را برای فرزندتان بی معنی می سازد. اجازه بدهید چند مثال بیاوریم.

تشویق آن چنان محبوب شده است که کاربردش عمومیت یافته و در نتیجه از اعتبار و ارزش آن برای کودکان کاسته شده است. تصور کنید به کودکی برای تمام کردن نهارش یا بلند شدن پس از زمین خوردن یا ورق زدن یک صفحه کتاب «آفرین!» گفته شود. آیا واقعا لازم است به او برای این کارها آفرین گفته شود؟ آیا این کارها آن چنان چشمگیر هستند که سزاوار تشویق باشند؟ احتمالا نه، اما بسیاری از ما اسیر عادت تشویق برای تمام کارهای فرزندانمان می شویم.

شاید فکر کنید چه اشکالی دارد؟ آیا تشویق فرزندانمان خوب نیست؟ آیا با تشویق موجب ترغیب کودک به استمرار رفتار خوب و مناسب نمی شویم؟ پاسخ این است ” نه”. با استفاده بیش از حد از تشویق، در واقع از قدرت آن کاسته می شود و معنی آن برای کودکتان بی ارزش می شود. هنگامی که فرزندتان همان «آفرین !» را که برای استفاده از چنگال می گیرد؛ برای ساختن یک برج لرزان با گذاشتن هفت مکعب روی هم پس از چند تلاش نافرجام می گیرد، تشویق واقعی (برای ساختن برج با معکب ها)، برایش بی ارزش می شود. اگر او برای کارهای کم اهمیت تشویق شود اعتقادش را به تشویق از دست خواهد داد.

همچنین او به تشویق معتاد خواهد شد، و برای تایید هر کاری که انجام می دهد بیش از پیش تشویق نیاز خواهد داشت، حتی اگر تشویق برایش بی ارزش شده باشد. او در آینده به تشویق بیشتری برای تحقق آرزوهایش نیاز خواهد داشت. اما اگر بیش از حد تشویق شده باشد به آن ها نخواهد رسید. هم چنین تشویق بیش از اندازه یا نابجا باعث می شود او قدر کارهایش را نداند؛ و در عوض، او برای احساس رضایت از خودش و کاری که کرده است به تایید و تشویق دیگران وابسته می شود. او تا زمانی که شما یا مربی او نظرتان را نگویید نخواهد فهمید که آیا نقاشی اش خوب است یا نه. آیا برایش بهتر نیست که بتواند کارها و رفتارهایش را سبک و سنگین کند و خودش ارزش آن ها را درک کند؟

کودکتان را وقتی تشویق کنید که از ته دل درباره کاری که انجام داده است احساس رضایت کنید. دقیق باشید و آن چه را می بینید وصف کنید. فرزندتان اغلب به تایید نیاز دارد نه این که کارش برای شما چقدر ارزشمند است. برای مثال، فرض کنید فرزندتان خودش به تنهایی از نردبان سرسره بالا می رود و از آن بالا با حالتی سرشار از غرور و هیجان به شما نگاه می کند. احتمالا شما هم همان حس را دارید پس ممکن است چیزی مثل این را بگویید «وای! تو خودت به تنهایی از نردبان بالا رفتی !». زیاد آب و تاب ندهید و نگویید چه شاهکار شگفت انگیزی انجام داده است چون این طور نیست. اما برای او این یک موفقیت هیجان انگیز است و او می خواهد شما آن را بدانید. او نیاز ندارد شما کارش را به عنوان «خوب» ارزیابی کنید، او فقط به تایید نیازمند است.

اکنون با مثالی دیگر روش درست به کار بردن تشویق برای تقویت رفتارهای مناسب توجه کنید. فرض کنیم کودکتان اسباب بازی اش را به کسی می دهد. به جای گفتن «چه کار خوبی» یا چه «مشارکت خوبی» مستقیما به موضوع اشاره کنید «ممنون که اسباب بازیت رو به امیرحسین دادی. ببین چقدر خوشحالش کردی !». تشکر از فرزندتان برای فتاری مناسب و اشاره به این که کارش چه اثر خوبی بر آدم های دیگر داشته است او را تشویق می کند که آن کار یا رفتار را در آینده تکرار کند.

خواهید دید که وقتی مفهوم تشویق درست را درک کردید از تعداد دفعات تشویق به طرز چشمگیری کاسته خواهد شد. خیلی وقت ها می توانید فقط آن چه کودکتان انجام می دهد را تماشا کنید تا نیاز او به تایید شما بر آورده شود. گاهی لازم نیست چیزی بگویید. خواهید دید که تشویق حقیقی پر معنی تر و معتبرتر است و حس مشابهی را در فرزندتان بر می انگیزد.

در تشویق کردن کودکان به چند اصل زیر توجه داشته باشید:

• هنگامی که از ته دل از کار فرزندتان به وجد آمده اید، یا وقتی واقعا تحت تاثیر قرار گرفته اید او را تشویق کنی.

• دقت کنید. آن چه می بینید را بدون افزودن قضاوت وصف کنید : «تو یه برج خیلی بلند ساختی!»

• سعی کنید چیزی نگویید. گاهی سکوت شما، همراه با دقت، توجه و یک لبخند تنها چیزهایی هستند که فرزندتان نیاز دارد.

• تلاش او را ستایش کنید نه هوش او را.  مطالعات نشان داده اند کودکانی که برای ذکاوتشان تشویق شده اند (تو خیلی باهوشی !) در آینده چیزها یا کارهای سخت را امتحان نخواهند کرد چون می ترسند ناکام شوند، از این می ترسند که اگردر برنامه یا کار بعدی موفق نشوند شاید کسی فکر کند دیگر باهوش نیستند. چرا باید لقب «بچه ی باهوش» خود را در معرض خطر قرار بدهند؟ کودکانی که برای تلاش شان تشویق شده اند («می بینم که خیلی زحمت کشیدی تا این هواپیما رو بسازی») به تلاش در آزمایش چیزها و مهارت های تازه ادامه خواهند داد و به سختی کار خواهند کرد تا به آن چه می خواهند دست یابند.

• تشکر از فرزندتان نوعی تشویق است. «ممنون که رو صندلیت نشستی تا من بتونم کمربند ایمنی رو سفت کنم.»

مقاله مرتبط : به جای تنبیه کودکان از روش انظباطی استفاده کنید