۱۲ شیوه قلدری سایبری : از کت فیشینگ تا قلدری جنسی سایبری

در یکی از مقالات درباره تعریف قلدری سایبری و تاریخچه آن صحبت کردیم. در این مقاله به اَشکال یا انواع دوازده گانه قلدری سایبری می پردازیم. همانطور که در مقاله قبلی توضیح دادیم، قلدری سایبری همان زورگویی سایبری، زورگویی یا قلدری آنلاین، زورگویی یا قلدری الکترونیکی، و یا زورگویی یا قلدری اینترنتی است.

در ارتباط با اشکال یا روش‌های قلدری سایبری طبقه بندی های متفاوتی ارائه‌شده است (لانگوز و ساری، ۲۰۱۵؛ چان و همکاران، ۲۰۱۲؛ پای زالسکی، ۲۰۱۲؛ بومن، ۲۰۱۱؛ لی، ۲۰۰۷؛ ویلارد، ۲۰۰۵). دکتر قاسم تبار، پس از بررسی و تلفیق دسته بندی های انجام شده، دوازده شکل یا روش برای  قلدری سایبری شناسای کردند که عبارتند از: آزار و اذیت سایبری ، بدنام کردن ، بازی سیلی خندان ، اغفال سایبری ، عصبانی کردن یا آتشی شدن ، کمین سایبری ، ظاهرسازی  یا جعل هویت ، حیله‌گری ، افشاگری ، کت فیشینگ ، محرومیت  یا طرد  و زورگیری جنسی سایبری . در ادامه هر یک از اشکال قلدری سایبری همراه با مثال تعریف می شود.

شیوه های دوازده گانه قلدری سایبری

1. آزار و اذیت: یکی از روش‌های قلدری سایبری ، آزار و اذیت سایبری است که عبارت است از ارسال پیام‌های توهین‌آمیز و آزارنده به شکل مکرر برای یک کودک (قربانی) توسط یک یا گروهی از افراد زورگو که عموماً در محیط‌های مجازی عمومی (مانند اتاق‌های گفتگو، گروه‌ها) و یا شخصی (مانند رایانامه شخصی؛ پیامک متنی به تلفن همراه) اتفاق می‌افتد. مثال: حمله متنی : ارسال صدها پیام متنی توسط یک یا تعدادی از افراد زورگو به تلفن همراه قربانی.
2. بدنام کردن: شکل دیگری از قلدری سایبری ، بدنام کردن سایبری است. یعنی تحقیر و توهین دیگران به کمک فناوری. یا به‌عبارت‌دیگر، به اشتراک گذاشتن اطلاعات غیرواقعی، تحقیرآمیز و توهین‌آمیز درباره یک قربانی برای دیگران و یا ارسال آن برای قربانی. مثال: طراحی یک عکس تحریف‌شده از کودک (برای مثال زشت کردن صورت با فتوشاپ) و ارسال کردن آن برای قربانی یا دیگران در فضای مجازی.
3. بازی سیلی خندان: این شکل از قلدری سایبری یعنی کتک زدن، سیلی زدن، حمله کردن یا پرتاب یک شی به سمت قربانی (آشنا یا غریبه) و فیلم گرفتن هم‌زمان از آن و سپس ارسال یا اشتراک‌گذاری آن در فضای مجازی. مثال: هٌل دادن کودک قربانی داخل جوی آب درحالی‌که توسط فرد زورگو یا یکی از دوستان او، از این صحنه فیلم گرفته می‌شود و سپس به اشتراک گذاشتن آن در فضای مجازی.
4. اغفال سایبری: شکل چهارم قلدری سایبری ، اغفال سایبری است. اغفال سایبری یعنی ایجاد یک ارتباط دوستانه و مبتنی بر احترام با کودک از طریق ابزارهای فناوری اطلاعات و ارتباطات با هدف سوءاستفاده جنسی از کودک به‌صورت مجازی (برخط) و یا به شکل ملاقات حضوری (‌غیر برخط) و یا هر دو. مثال: ارسال پیام به کودک قربانی با هر بهانه‌ای (برای مثال ارسال اشتباه پیام، پرسیدن سوال و مانند این موارد)، به‌تدریج زمینه‌چینی برای دوستی و کسب اعتماد کودک و درنهایت ارسال پیام‌هایی با محتوای جنسی با هدف کسب لذت جنسی.
5. عصبانی کردن (آتشی شدن): عصبانی کردن یا آتشی کردن به عنوان شکل پنجم قلدری سایبری یعنی تعاملات و مشاجره‌های کوتاه خصمانه، دردناک و توهین‌آمیز بین دو یا چند نفر که در محیط‌های مجازی معمولاً عمومی مثل گروه‌ها یا اتاق‌های گفتگو اتفاق می‌افتد. مثال: ارسال پیام‌هایی مانند «تو یک ابلهی» «حالم ازت به هم می‌خورد»، «برو بمیر»، «خیکی زشت»
6. کمین سایبری: یکی دیگر از شیوه های بسیار خطرناک قلدری سایبری ، کمین سایبری است. کمین سایبری یعنی مزاحمت‌های مکرر فرد زورگو برای تهدید، کنترل و یا آزار و اذیت با استفاده از دستگاه های ارتباطی الکترونیکی یا هرگونه وسیله با قابلیت اتصال به اینترنت. ابزارها و رسانه‌هایی که برای تعقیب سایبری استفاده می‌شوند بسیار متعددند که ازجمله آن‌ها می‌توان به رایانامه، اتاق‌های گفتگو، وبلاگ‌ها و ‌وب‌گاه‌ها، ابزارهای نظارتی، GPS، دوربین، ابزارهای شنود، ویروس و برنامه‌های رایانه‌ای اشاره داشت. در مقایسه با «آزار و اذیت سایبری»، تهدید یا آزار و اذیت فرد زورگو در کمین سایبری بسیار جدی‌تر است، به‌گونه‌ای که زندگی قربانی مختل شده و یا باعث سلب امنیت و آسایش او می‌شود. مثال: ارسال پیام‌های متنی تهدیدآمیز مانند «تو می‌میری».
7. ظاهرسازی (جعل هویت): از دیگر اشکال قلدری سایبری ظاهر سازی یا جعل هویت است یعنی وضعیتی که در آن فرد زورگو با یک هویت جعلی (اکانت جعلی) و یا با اطلاعات هویتی فرد دیگر (قربانی)، جهت ارسال پیام‌های نامناسب یا توهین‌آمیز برای یک یا گروهی از افراد استفاده می‌کند. مثال: ارسال رایانامه‌های توهین‌آمیز به دیگران با استفاده از اکانت جعلی (یا اطلاعات هویتی) کودک قربانی.
8. کت فیشینگ: شکل هشتم قلدری سایبری که در ایران نیز ناشناخته است، کت فیشینگ است که می توان آن را اینگونه تعریف کرد: ایجاد یک پروفایل برخط جعلی و فریب دادن قربانی برای ایجاد یک ارتباط عاطفی دروغین با هدف سوءاستفاده مالی، جنسی و به خصوص عاطفی از قربانی. مثال: ساخت اکانت جعلی در ‌وب‌گاه‌های دوست‌یابی به‌منظور سوءاستفاده عاطفی از قربانی.
9. حیله‌گری: حیله گری یکی دیگر از روش های قلدری سایبری است. در این روش فرد زورگو/ متجاوز، با ایجاد ارتباط عاطفی و در نهایت با جلب اعتماد قربانی، او را متقاعد می‌سازد تا اطلاعات محرمانه، خصوصی و یا شرم‌آور را برای او ارسال کند. سپس اطلاعات را در فضای مجازی برای دیگران به اشتراک می‌گذارد (در فیشینگ اشتراک‌گذاری وجود ندارد و عموماً درباره گردآوری اطلاعات مربوط به حساب‌های مالی است). مثال: درخواست ارسال عکس و یا فیلم‌های خصوصی از قربانی و سپس به اشتراک گذاشتن آن‌ها در فضای مجازی.
10. افشاگری: شلک دهم قلدری سایبری افشاگری است که عبارت است از حالتی است که کودک قربانی، اطلاعات شخصی خود را به خاطر ارتباط عاطفی و یا اعتمادی که به فرد زورگو دارد، در اختیار او قرار می‌دهد و این اطلاعات توسط فرد زورگو برای دیگران به اشتراک گذاشته می‌شود. در زورگویی سایبری به روش افشاگری، برخلاف روش حیله‌گری، این اطلاعات با میل خود قربانی برای فرد زورگو ارسال می‌شود نه به درخواست او. مثال: به اشتراک گذاشتن عکس‌ها یا فیلم‌های خصوصی قربانی در فضای مجازی بعد از پایان یافتن یک ارتباط عاطفی.
11. محرومیت (طرد): این شکل از قلدری سایبری یعنی حذف عمدی قربانی از یک گروه یا بازی برخط یا هرگونه شبکه‌های اجتماعی. مثال: حذف یک همکلاسی (قربانی) از یک گروه مجازی.
12. قلدری سایبری جنسی: از اشکال یا روشهای بسیار آسیب زای قلدری سایبری ، قلدری سایبری جنسی است. که اینگونه تعریف می شود. رفتار جنسی تهاجمی یا اجباری به کمک رسانه‌های الکترونیکی نسبت به یک کودک قربانی. مثال: ارسال پیام‌های تصویری یا متنی با محتوای جنسی برای تحریک جنسی کودک قربانی علیرغم مخالفت کودک قربانی. به این شکل از  قلدری سایبری جنسی، پیامک جنسی  می گویند. و یا تهدید کردن قربانی در اشتراک گذاشتن عکس نیمه برهنه وی در صورت عدم رضایت به رابطه جنسی. به این شکل از  قلدری سایبری جنسی، اخاذی جنسی  می گویند.

 

آیا فیشینگ نیز شکلی از قلدری سایبری است؟

حمله فیشنگ را نمی توان از اشکال قلدری سایبری دانست. در فیشینگ پیام های ایمیلی، وب سایت ها و تماس های تلفنی به شکل جعلی طراحی می شوند و برای کاربران ارسال می شوند تا با فریب دادن، آنها را به ارائه اطلاعات درباره جزئیات کارت اعتباری یا جزئیات مربوط به ورود به سیستمِ   خودشان، هدایت کنند. هدف اصلی حمله فیشینگ، سود کلان پولی است (پراساد و روهوکاله ،۲۰۲۰). در واقع فیشنگ مانند قلدری سایبری یکی از اشکال جرائم سایبری است که «بیشتر غیرشخصی  است و هر مورد آن معمولاً «تنها برای یک بار » (و نه چندباره) اتفاق می افتد» (اسمیت، ارتباط شخصی از طریق ایمیل، ۲۱ جولای ۲۰۱۹). به عبارت دیگر، فیشینگ شکلی از دزدی هویت  در بستر اینترنت است که در آن بر خلاف قلدری سایبری الزاماً هدف (قربانی) مشخصی وجود ندارد و فرد مرتکب به دنبال کلاهبرداری مالی از فرد خاصی نیست و الزاماً قربانی خود را از پیش نمی شناسد. علاوه بر این، چنانچه اشاره شد، تکراری بودن یک عمل، یکی از ویژگیهای قلدری سایبری است در حالیکه هر حمله فیشینگ تنها یک بار اتفاق می افتد.

در مقایسه فیشینگ با نوع حیله گری  قلدری سایبری باید گفت که در حیله گری، فرد مرتکب یا زورگو، اطلاعات مربوط به قربانی را برای دیگران ارسال می کند یا آن را در فضای مجازی قرار می دهد اما در فیشینگ همان طور که اشاره شد، اولاً فرد مرتکب اطلاعات قربانی را برای دیگران به اشتراک‌ نمی گذارد. دوم اینکه، بر خلاف روش حیله گری، در فیشینگ، فرد مرتکب به دنبال گردآوری اطلاعات مربوط به حساب‌های مالی و بانکی قربانی است.

منبع: قاسم تبار, سید امیر, قاسم تبار, سید عبدالله و سهرابی, عاطفه. (۱۴۰۰). زورگویی سایبری: تعریف، تاریخچه و گونه‌شناسی. جامعه فرهنگ رسانه, ۱۰(۴۱), ۱۴۹-۱۷۲٫

مقاله مرتبط: زورگویی سایبری و اثرات مخرب آن